W rozpoczętym na początku października br. przed Sądem Okręgowym w Warszawie procesie obecnie trwa faza przesłuchań byłych funkcjonariuszy m.in. z ówczesnego Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych (SUSW) zaangażowanych na przełomie 1983 i 1984 roku w działania wobec ks. Popiełuszki.
"Miałem wrażenie, że to nie było zgromadzone przez księdza. Jakieś lonty górnicze, wydawnictwa antypaństwowe. Dla mnie od początku była to dziwna sprawa" - mówił w piątek świadek o efektach przeszukania mieszkania ks. Popiełuszki przy ul. Chłodnej.
Przesłuchiwany w piątek funkcjonariusz, służący wówczas w wydziale śledczym SUSW, zajmował się bowiem protokołowaniem podczas przeszukania przy ul Chłodnej. Dodał, że naczelnik jego wydziału śledczego "zawsze powtarzał: tylko spokojnie panowie, to nie nasza sprawa". "Sprawa była nadzorowana na najwyższym szczeblu, co najmniej MSW" - dodał świadek i wskazywał na Departamentu IV MSW, którego celem w latach PRL było zwalczanie Kościoła katolickiego.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Toczący się przed SO proces dotyczy właśnie podrzucenia w 1983 r. do mieszkania księdza przy ul. Chłodnej w Warszawie materiałów mających obciążać duchownego. Przez IPN pierwotnie zostali oskarżeni: Grzegorz P., Paweł N. i Waldemar O. To b. funkcjonariusze SB skazani jako sprawcy późniejszego zabójstwa księdza w tzw. procesie toruńskim jeszcze w latach 80. Dwóch ze sprawców zabójstwa księdza zmieniło później nazwiska z lat 80. Obecny proces toczy się wobec dwóch z nich, gdyż Waldemar O. zmarł w zeszłym roku.
Reklama
Ksiądz Popiełuszko był obserwowany przez Służbę Bezpieczeństwa już na dwa lata przed śmiercią. Założono mu podsłuch, próbowano też doprowadzić do wypadku samochodowego. W mieszkaniu przy ul. Chłodnej funkcjonariusze SB dokonali zaś prowokacji, podrzucając kilkanaście tysięcy ulotek, farbę drukarską, granaty z gazem łzawiącym, naboje i materiał wybuchowy.
Następnie dokonano oficjalnego przeszukania, już z udziałem księdza. Po wejściu do mieszkania funkcjonariusze zaczęli "odkrywać" kolejne skrytki zawierające podziemne czasopisma i podrzucone uprzednio materiały. "Panowie, przesadziliście" – według relacji miał skomentować wtedy ks. Popiełuszko.
Sędzia Marcin Czerwiński pytał w piątek świadka, czy ksiądz był obecny podczas przeszukania. "Nie chcę odpowiedzieć +tak+ lub +nie+, bo moja pamięć dziwnie funkcjonuje w tym momencie. Prawdopodobnie był, wydaje mi się, że powinien być" - usłyszał odpowiedź świadka.
Ks. Popiełuszkę po przeszukaniu zatrzymano. Następnie został przewieziony do siedziby SUSW w pałacu Mostowskich i przeszukany.
Ksiądz został zwolniony po kilkunastu godzinach, po interwencji abp. Bronisława Dąbrowskiego u gen. Czesława Kiszczaka. Wcześniej postawiono mu zarzuty przechowywania amunicji, materiałów wybuchowych oraz nielegalnych pism "lżących władze PRL". Ksiądz odmówił składania zeznań. W protokole zanotowano, że stwierdził, iż działania władz są prowokacją. Przed kościołem powitały go setki wiernych.
Były funkcjonariusz zeznający w piątek potwierdził, że kwestia zwolnienia księdza nie była oczywista. "Wiele godzin wałkowano kwestie ewentualnego tymczasowego aresztu" - wynikało z jego zeznań.
Według późniejszych ustaleń i publikacji, do połowy 1984 r. ks. Popiełuszko był wzywany na przesłuchania aż dziewięć razy. Zawsze odmawiał zeznań, ale na koniec przesłuchania esbecy wzywali go po raz kolejny. Jak zeznawał świadek, kwestia tych wezwań była nawet przedmiotem narad, gdyż ksiądz nie odbierał wysyłanych wezwań i wtedy wymyślono, aby go formalnie wzywać na następne przesłuchanie już przy okazji poprzedniego.
"Czy te przesłuchania były formą represji?" - zapytano w piątek świadka, na co on odpowiedział, że "przesłuchania odbywały się z pełną kulturą". "Nie kojarzę takich faktów, aby go wzywano raz w tygodniu, nie było to często" - twierdził świadek.
Reklama
Przyznał jednak, że poza wezwaniami księdza był w tej sprawie też m.in. w delegacji na Śląsku, gdzie dokonano przesłuchań świadków mających dostarczyć "informacji" na temat "materiałów górniczych" ujawnionych następnie podczas przeszukania na ul. Chłodnej.
W piątek b. funkcjonariusz mówił przed sądem, że "to postępowanie wobec księdza było niepotrzebne i w ogóle nie powinno mieć miejsca".
Śledztwo w sprawie ks. Popiełuszki zostało umorzone 24 sierpnia 1984 r., ponad miesiąc po wejściu w życie kolejnej ustawy amnestyjnej. O tej decyzji ks. Jerzy został powiadomiony dopiero cztery dni później. Nie oznaczało to, że reżim przestał interesować się jego działalnością duszpasterską.
Ks. Popiełuszko został zamordowany przez funkcjonariuszy SB w nocy z 19 na 20 października 1984 r. Minęło 40 lat od tej zbrodni. 30 października 1984 r. z zalewu przy tamie na Wiśle we Włocławku wyłowiono zwłoki księdza. Pogrzeb odbył się 3 listopada 1984 r. W procesie jego zabójców (tzw. procesie toruńskim) w lutym 1985 r. zapadły wobec czterech funkcjonariuszy wyroki od 14 do 25 lat więzienia. Później po amnestiach kary łagodzono, ostatni ze skazanych wyszedł na wolność w 2001 r.
W połowie grudnia br. sąd w procesie dotyczącym prowokacji na ul. Chłodnej planuje przesłuchać - w charakterze świadka - czwartego ze skazanych w procesie toruńskim funkcjonariuszy SB - Adam P., który w latach 1981-1984 był zastępcą dyrektora Departamentu IV MSW i zwierzchnikiem pozostałych trzech skazanych za zbrodnię. (PAP)
