Prawda, jak zwykle w takich sytuacjach, jest pośrodku. Chodzi o to, że w historii naszego narodu jak na dłoni widać, iż od początku państwowość związana była z Kościołem. Dodajmy od razu, że mamy tu do czynienia z symbiozą. O takim związku możemy powiedzieć zarówno w odniesieniu do chrztu, który nie przypadkiem został przyjęty przez Mieszka I z ręki czeskiej, jak i w odniesieniu do kultu św. Wojciecha – możemy tu zauważyć bardzo intratną korzyść. To przecież z powodu tego kultu na naszych ziemiach pojawił się w roku 1000 cesarz niemiecki Otton III, by w wyjątkowy sposób przypieczętować polską państwowość.

Przyjaciel świętego

Historycy tamto spotkanie porównują z rangą wizyty prezydenta Stanów Zjednoczonych. Doskonale pamiętamy, z jaką ekscytacją wiąże się takie wydarzenie nad Wisłą. Do tego dochodzą ogromne przedsięwzięcia dotyczące logistyki i bezpieczeństwa. Mniej więcej podobne znaczenie, jakie ma współcześnie przywódca USA, w średniowiecznej Europie miał niemiecki cesarz, który pojawił się na naszych ziemiach, by oddać cześć św. Wojciechowi. Do Gniezna przyjechał nie tylko jako pielgrzym, ale też jako przyjaciel zabitego biskupa, gdyż zdołał się z nim spotkać w Rzymie i prawdopodobnie zaprzyjaźnić. Nie wiemy, jak długo trwała podróż gościa zza naszej zachodniej granicy, wiemy jednak, że zjazd gnieźnieński miał miejsce w marcu. Polski władca musiał zapewnić Ottonowi III bezpieczeństwo przez cały czas trwania podróży, gdyż przejazd cesarskiego orszaku mógł być nie lada pokusą dla zbójców.

Bilans wizyty niemieckiego gościa był dla nas bardzo korzystny. Nie tylko ogłosił on początek metropolii z biskupstwami w Krakowie, Kołobrzegu i Wrocławiu, ale też umocnił naszą państwowość. Bolesław Chrobry podczas narad z cesarzem zyskał miano „brata i współpracownika cesarstwa” oraz „przyjaciela i sprzymierzeńca narodu rzymskiego”, a także uznanie go za godnego noszenia korony królewskiej. Otton III potwierdził to przekonanie, wkładając na głowę polskiego władcy diadem cesarski. Po latach wydarzenie to spotkało się z krytyką niemieckich kronikarzy, ale faktu silnego utwierdzenia państwowości na ziemiach polskich nie dało się już w żaden sposób wymazać.

Opatrznościowa śmierć

Kim zatem był męczennik, dla którego na ziemie polskie pielgrzymował sam cesarz? Historycy podkreślają jego niewątpliwą bezkompromisowość. Prawdopodobnie z powodu wyjątkowej pieczołowitości w stosowaniu prawa kościelnego popadał w konflikty z możnymi, a także z przedstawicielami praskiego duchowieństwa, na czele którego stał na stolicy biskupiej. Z powodu wspomnianych konfliktów dwukrotnie opuszczał Pragę, aby ostatecznie zdecydować się na porzucenie urzędu i związanie z Zakonem Benedyktynów. Choć był członkiem znakomitego rodu Sławnikowiców, nie zawahał się podzielić losu misjonarzy, którzy odważnie głosili Chrystusa poganom. Mimo że pragnął wieść los misjonarza, trzeba podkreślić, że do podjęcia decyzji o wyruszeniu w kierunku Prus przyszłego męczennika zmusiła trochę sytuacja. Wojciech otrzymał wprawdzie w Rzymie sugestię, by po kolejnym konflikcie powrócić do Pragi, jednak ewentualność taka była uzależniona od decyzji miejscowego duchowieństwa i możnych. Na wiadomość z Pragi czekał dość długo, podróżując w tym czasie po najsłynniejszych sanktuariach Francji. Gdy dowiedział się, że mieszkańcy Pragi nie życzą sobie jego obecności u siebie, Wojciech udał się pod opiekę Bolesława Chrobrego, u którego gościli już wcześniej jego bracia. Poniósł śmierć męczeńską 23 kwietnia 997 r. z rąk m.in. pogańskiego kapłana. Wydarzenie to musiało mieć ogromne znaczenie dla ówczesnego polskiego władcy, który wykupił ciało św. Wojciecha i złożył je w Gnieźnie. Dzięki temu miasto mogło się ubiegać w Rzymie o status metropolii. Taką samą intuicję mieli władcy czescy, którzy najechali z tego powodu na nasz kraj i zdołali wykraść część relikwii, by także wystarać się w Rzymie o metropolię, tym razem jednak dla Pragi. Ostatecznie fortel Czechom się nie udał – z decyzją tą musieli poczekać do XV wieku. Dla Polaków śmierć Wojciecha była więc opatrznościowa.