Czarkowy to wieś położona na prawym brzegu Nidy, w pobliżu jej ujścia do Wisły. Miejscowość należy do ponad 800-letniej parafii Stary Korczyn. „Czarkowy leżą na wzgórzu w najprzyjemniejszym miejscu położone. Otwarta przestrzeń, wokoło zielone pola, niwy bujnymi plony okryte, rozrzucone gaje, wbijające się w powietrze wieże kościołów...” – tak opisywał Czarkowy w początkach XIX wieku Julian Ursyn Niemcewicz w swych „Podróżach historycznych po ziemiach polskich”.

Cmentarz wojenny powstał w okresie I wojny światowej. Wokół odnowionego ostatnio obelisku spoczywa 15 żołnierzy I Brygady Legionów Polskich, 44 żołnierzy Wojska Polskiego 1939 r. oraz żołnierze Armii Krajowej. Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków.

90 lat temu w 1928 r. w hołdzie poległym legionistom wzniesiono w Czarkowach Pomnik Zwycięstwa Legionów. Został on zbudowany wg projektu prof. Konstantego Laszczki. Odsłonił go prezydent RP Ignacy Mościcki. Pomnik przetrwał okupację hitlerowską, natomiast w styczniu 1945 r. wysadzili go w powietrze żołnierze Armii Czerwonej. Został odbudowany na podstawie pierwotnego projektu na początku lat 90. Inicjatywą kierował Komitet Odbudowy Pomnika zrzeszający działaczy społecznych z Kazimierzy Wielkiej, Nowego Korczyna, Pińczowa i Opatowca. Komitetowi przewodniczył Józef Cabaj, kapitan Wojska Polskiego i pedagog ze Starego Korczyna.

A tak w 1994 r. opisywał to miejsce Stanisław M. Przybyszewski: „Dziś cmentarzyk czarkowski jest jednym z niewielu miejsc na naszej ziemi, gdzie na powierzchni kilkudziesięciu metrów kwadratowych spotkały się trzy pokolenia: ci z 1914 r., z 1939 r. i z Armii Krajowej. Pośrodku cmentarza wyrasta na betonowym trzystopniowym piedestale skromny metalowy krzyż. Obok ciągnie się szereg grobów legionistów z 1914 r., naprzeciw znajduje się zbiorowa, ziemna mogiła żołnierzy z 11. pułku piechoty z Tarnowskich Gór, poległych tu w 1939 r., ozdobiona wymowną w treści płaskorzeźbą (…), a w samym rogu placyku cmentarnego spoczywa pod lastrykową płytą „śp. Józef Lenczewski, ppor. AK «Skok», «Rybka». Zginął śmiercią bohaterską w walce o Opatów 15. VII. 1944 r.” (…). Przechodniu, będąc w nadwiślańskiej okolicy, w pobliżu Nowego Korczyna, nie pożałuj drogi i czasu na czarkowski cmentarzyk, by chociaż przez krótką chwilę popatrzeć na ślady naszych tragicznych dziejów”.

W ostatnim czasie cmentarz w Czarkowach został odrestaurowany. Zakres robót remontowo-konserwatorskich obejmował głównie odnowienie żołnierskich mogił. Odrestaurowano również pomnik legionistów – smukły, 12-metrowej wysokości obelisk z piastowskim orłem na szczycie i napisem „Ku chwale pierwszych bojów Józefa Piłsudskiego o niepodległość Polski”.

Zaciętą bitwę z Rosjanami oddziały pod dowództwem Józefa Piłsudskiego stoczyły w tym miejscu między 16 a 23 września 1914 r. Do najbardziej krwawego, ale zwycięskiego starcia w bitwie pod Czarkowami doszło 23 września 1914 r. Wówczas w walkach u boku Józefa Piłsudskiego uczestniczyła większość późniejszych najwyższych dowódców Wojska Polskiego II Rzeczpospolitej. Byli to m.in. przyszli marszałkowie kraju: Józef Piłsudski, Edward Rydz-Śmigły i Michał Rola-Żymierski oraz prawie stu przyszłych generałów Wojska Polskiego. Z poległych 22 legionistów w bojach tzw. operacji korczyńskiej, 17 pochowano na cmentarzu wojennym w Gręboszowie. Pozostali spoczęli na cmentarzach w Krakowie, Opatowcu, Uciskowie i Czarkowach.

– Wiele osób odwiedza to miejsce, szczególnie z racji wydarzeń rocznicowych, z okazji Święta Niepodległości, czy na Wszystkich Świętych. Przyjeżdżają wycieczki szkolne i grupy osób dorosłych – mówi Ligia Płonka z Punktu Informacji Turystycznej, regionalistka i pedagog.

Tegoroczna, 104. rocznica chrztu bojowego 1. Pułku Piechoty Legionów Polskich zbiegła się z 90. rocznicą odsłonięcia monumentu upamiętniającego te wydarzenia. Jest to prawdopodobnie najstarszy pomnik upamiętniający czyn legionowy w regionie.

Obchody rozpoczęła Msza św. polowa, której przewodniczył ks. Marek Małczęć, dziekan dekanatu nowokorczyńskiego. Po Eucharystii był apel pamięci, a pod pomnikiem złożono kwiaty i zapalono znicze. W tegorocznych obchodach wzięły udział delegacje związków kombatanckich, stowarzyszeń, szkół i służb mundurowych, a także władze samorządowe, harcerze i mieszkańcy. Patronat honorowy nad wydarzeniem objął prezydent Andrzej Duda.

Uroczystość w Czarkowach odbyła się zgodnie z ceremoniałem Wojskowym Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej z kompanią honorową żołnierzy służby przygotowawczej z kieleckiej Bukówki i pocztem flagowym. W uroczystości wzięła również udział Orkiestra Wojskowa Garnizonu Kraków, harcerze, zuchy, grupy rekonstrukcyjne i kilkadziesiąt sztandarów.

Na wysokiej, zwieńczonej orłem kolumnie pomnika widnieją nazwy miejscowości związane z pierwszymi walkami legionistów: Kielce, Nowy Korczyn, Ostrowce, Szczytniki, Czarkowy, Opatowiec. U jej podnóża znajduje się płyta grobu nieznanego żołnierza i wizerunek orderu Virtuti Militari.